ناکامی ورزش کردستان در توسعه؛ موانع ساختاری، مدیریتی و فرهنگی

استان کردستان، با وجود استعدادهای درخشان، فرهنگ غنی و موقعیت جغرافیایی استراتژیک، همچنان از جایگاه شایسته خود در ورزش ایران و جهان فاصله دارد. ناکامی‌های مکرر مدیران ورزش و جوانان در افزایش سرانه فضای ورزشی، تکمیل پروژه‌های عمرانی، توسعه ورزش همگانی و حضور پررنگ ورزشکاران کردستانی در تیم‌های ملی و رقابت‌های آسیایی، جهانی و المپیک، ریشه در چالش‌های عمیق ساختاری، مدیریتی و فرهنگی دارد. این یادداشت با بررسی این مشکلات و ارائه راهکارهای تحول‌آفرین، مسیری برای احیای ورزش کردستان ترسیم می‌کند.
کمبود سرانه فضای ورزشی؛ عقب‌ماندگی مزمن در زیرساخت‌ها
به گفته مدیر کل ورزش و جوانان؛ سرانه فضای ورزشی برای اماکن تحت پوشش این اداره‌‌کل 52 سانتی‌متر به ازای هر نفر است، در حالی که میانگین کشوری حدود ۱ مترمربع و در استان‌های پیشرو مانند تهران به ۱.۵ مترمربع می‌رسد. پروژه‌های کلیدی مانند سالن ۶۰۰۰ نفری سنندج (که از سال ۱۳۸۶ نیمه‌تمام مانده)، مجموعه ورزشی ۲۲ گولان سنندج، و سالن‌های ورزشی در شهرهای بیجار، قروه و مریوان، به دلیل ضعف در جذب بودجه‌های ملی و استانی، سوءمدیریت و تأخیرهای مکرر، همچنان بلاتکلیف‌اند. این کمبود زیرساخت، انگیزه ورزشکاران را کاهش داده و بسیاری از استعدادها را وادار به مهاجرت به شهرهایی مانند تهران، اصفهان یا تبریز کرده است. تمرکز بیش‌ازحد بودجه‌ها در مرکز استان، محرومیت شهرستان‌هایی مانند دیواندره و کامیاران را تشدید کرده و کردستان را از میزبانی رویدادهای ملی و بین‌المللی محروم ساخته، که این امر به انزوای ورزشی و کاهش تعاملات اقتصادی و فرهنگی منجر شده. نبود طرح جامع توسعه زیرساخت‌های ورزشی متناسب با جمعیت ۱.۶ میلیونی استان و نرخ بالای جوانان (حدود ۳۵٪ از جمعیت)، این بحران را عمیق‌تر کرده است.
توسعه‌ نیافتگی ورزش همگانی؛ غفلت از سلامت و نشاط عمومی
ورزش همگانی در کردستان به برنامه‌های مقطعی مانند پیاده‌روی‌های مناسبتی یا همایش‌های تبلیغاتی محدود شده و از نبود برنامه‌ریزی منسجم رنج می‌برد. در حالی که استان‌هایی مانند مازندران با ایجاد پارک‌های ورزشی، مسیرهای دوچرخه‌سواری و برنامه‌های منظم خانوادگی، مشارکت عمومی را افزایش داده‌اند، کردستان فاقد چنین بسترهایی است. کمبود همکاری بین اداره ورزش و جوانان، شهرداری‌ها، آموزش‌وپرورش و سازمان‌های مردم‌نهاد، همراه با ضعف در فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، باعث شده که فرهنگ ورزش‌کردن در میان مردم، به‌ویژه در روستاها و مناطق محروم، نهادینه نشود. این وضعیت به افزایش بیماری‌های غیرواگیر مانند چاقی (با نرخ ۳۰٪ در بزرگسالان کردستان) و دیابت، کاهش نشاط اجتماعی و افزایش هزینه‌های درمانی منجر شده است. نبود فضاهای ورزشی عمومی مانند پارک‌های مجهز در شهرهایی مانند بانه یا سقز و فقدان برنامه‌های تشویقی برای خانواده‌ها، مشارکت عمومی را به حداقل رسانده و پایه‌های ورزش قهرمانی را تضعیف کرده است.
ضعف در استعدادیابی و پرورش نخبگان ورزشی
کردستان اندک ورزشکارانی به ایران معرفی کرده است و می‌توان گفت این موفقیت‌ها نتیجه تلاش‌های فردی بوده، نه یک سیستم منسجم. فقدان طرح استعدادیابی علمی در مدارس، روستاها و محلات، همراه با کمبود مربیان متخصص در رشته‌های پُر پتانسیل باعث شده بسیاری از استعدادها نادیده گرفته شوند. نبود حمایت مالی برای تأمین هزینه‌های اردوهای ملی و بین‌المللی و ضعف تعامل بین هیئت‌های ورزشی، باشگاه‌ها و آموزش‌وپرورش، فرصت‌های رشد را محدود کرده است. در نتیجه، حضور ورزشکاران کردستانی در تیم‌های ملی به‌دلیل چالش‌های استعدادیابی و حمایتی، به‌مراتب کمتر از ظرفیت‌های بالقوه این استان است که می‌تواند مهاجرت ورزشکاران کردستانی به سایر استان‌های کشور را رقم بزند. این وضعیت انگیزه نسل جوان را کاهش داده و کردستان را از کسب مدال‌های بیشتر در رقابت‌های آسیایی، جهانی و المپیک محروم کرده است.
مشکلات مالی و نبود سرمایه‌گذاری پایدار
بودجه ورزش کردستان در سال‌های اخیر به دلیل وابستگی به منابع دولتی و کمبود تخصیص‌های ملی، به مراتب کمتر از نیازهای زیرساختی و برنامه‌های توسعه‌ای استان بوده است. این کمبود منابع، همراه با وابستگی بیش‌ازحد به بودجه‌های دولتی، امکان تأمین تجهیزات مدرن، اعزام تیم‌ها به مسابقات و حمایت از ورزشکاران را محدود کرده است. نبود سیاست‌های تشویقی مانند معافیت‌های مالیاتی یا تسهیلات بانکی، بخش خصوصی را از سرمایه‌گذاری در ورزش کردستان باز داشته است؛ و تیم‌های رشته‌های مختلف به دلیل نبود اسپانسر، در لیگ‌های کشوری حضور پایداری ندارند. این مشکلات مالی، انگیزه مربیان و ورزشکاران را کاهش داده، کیفیت تمرینات را پایین آورده و فرصت حضور در تورنمنت‌های بین‌المللی را از کردستان سلب کرده است.
غفلت از دیپلماسی ورزشی و فرصت‌های بین‌المللی
موقعیت مرزی کردستان و نزدیکی به اقلیم کردستان عراق، فرصتی بی‌نظیر برای تعاملات ورزشی فراهم کرده، اما ورزش استان از این ظرفیت آنچنان باید و شاید بهره‌ای نبرده‌ است. در حالی که شهرهایی مانند ارومیه از طریق انعقاد تفاهم‌نامه‌های ورزشی با استان وان ترکیه، مانند برگزاری اردوهای مشترک و تبادل مربیان، در مسیر ارتقای سطح ورزش خود گام برداشته است.
اما گویا کردستان هیچ برنامه مشابهی ندارد. نبود تعامل با فدراسیون‌های جهانی و کنفدراسیون‌های آسیایی و عدم دعوت از مربیان خارجی برای آموزش در رشته‌هایی مختلف، ورزشکاران کردستان را از استانداردهای جهانی دور نگه داشته است. برگزار نشدن تورنمنت‌های بین‌المللی در شهرهایی مانند سنندج یا مریوان، نه‌تنها فرصت رقابت را از ورزشکاران گرفته، بلکه کردستان را از منافع اقتصادی و فرهنگی رویدادهای ورزشی محروم کرده است. این انزوای بین‌المللی، پیشرفت ورزش استان را متوقف کرده و انگیزه ورزشکاران برای رقابت در سطح جهانی را کاهش داده است.
موانع فرهنگی و اجتماعی؛ مانعی پنهان
موانع فرهنگی و اجتماعی در کردستان، از جمله محدودیت‌های ناشی از نگرش‌های سنتی به‌ویژه در شهرهای کوچک و روستاها، نقش مهمی در عقب‌ماندگی ورزش استان ایفا کرده‌اند. نبود امکانات اختصاصی مانند سالن‌های ورزشی ویژه بانوان، همراه با اولویت‌های فرهنگی که گاهی فعالیت‌های ورزشی زنان را محدود می‌کند، مشارکت نیمی از جمعیت را کاهش داده است.
در پایان
ورزش کردستان، با وجود استعدادهای بی‌نظیر، فرهنگ غنی و موقعیت استراتژیک، به دلیل سوء مدیریت، کمبود منابع و موانع فرهنگی در تنگنا قرار گرفته است. تحول در این حوزه نیازمند عزمی راسخ برای اصلاح زیرساخت‌ها، جذب سرمایه، فرهنگ‌سازی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بین‌المللی است. با رفع موانع، کردستان می‌تواند در سال‌های آینده به یکی از قطب‌های ورزش ایران تبدیل شود، ورزشکارانی در سطح المپیک و جهانی پرورش دهد و نشاط و افتخار را به مردم این سرزمین هدیه کند. زمان آن رسیده که ورزش کردستان از حاشیه به متن آید و پتانسیل‌هایش را به جهانیان نشان دهد.
کیوان فیروزه ئی